Spis treści
Czym jest atopowe zapalenie skóry u psa?
Atopowa choroba skóry psa: definicja i charakterystyka
Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest jedną z najczęściej rozpoznawanych chorób skóry u ludzi i psów, szeroko opisywaną w literaturze naukowej od ponad 60 lat. Jest to przewlekła i nawrotowa choroba obejmująca naskórek i skórę właściwą, charakteryzująca się intensywnym świądem, specyficzną lokalizacją i charakterystycznymi zmianami skórnymi. Ważną rolę w AZS odgrywają czynniki powodujące zaburzenia odporności humoralnej i komórkowej, zaburzenia neurowegetatywne oraz nieprawidłowe funkcjonowanie skóry. Podstawowymi czynnikami prowadzącymi do rozwoju objawów klinicznych są: genetyczna predyspozycja do nadprodukcji przeciwciał IgE, nieprawidłowy metabolizm lipidów naskórkowych oraz zaburzenia pracy gruczołów łojowych. Zakażenia bakteryjne i grzybicze, często towarzyszące AZS, są traktowane jako wtórne względem czynników wywołujących objawy zapalenia skóry.
Różnice między atopowym zapaleniem skóry a innymi chorobami skóry psa
Podstawowymi testami diagnostycznymi pozwalającymi w pierwszym rzędzie wykluczyć obecność ektopasożytów są: próba grzebieniowa, zeskrobiny skórne, badanie mikroskopowe wyrwanych włosów oraz badanie cytologiczne skóry i przewodów słuchowych. Zmiany skórne i świąd w przypadku alergicznego pchlego zapalenia skóry obejmują zazwyczaj okolicę lędźwiowo-krzyżową oraz nasadę ogona i tylno-przyśrodkowe powierzchnie ud. U psów z atopią zmiany chorobowe w wymienionych lokalizacjach obserwuje się rzadko. Atopii towarzyszą częste, a niekiedy nawracające zakażenia bakteryjne lub drożdżakowe, które mogą nasilać świąd i stan zapalny skóry. Dlatego u osobników wykazujących skłonność do częstych wtórych zakażeń skóry należy podejrzewać atopię i wdrożyć odpowiednie działania diagnostyczne w celu jej wykluczenia.
Wyniki badania histopatologicznego skóry zazwyczaj są mało swoiste i nie wystarczają do potwierdzenia rozpoznania atopii. W niektórych przypadkach jednak badanie wycinków skóry może być wskazane w celu wykluczenia innych chorób branych pod uwagę w diagnostyce różnicowej, takich jak na przykład chłoniak skóry.
Przyczyny atopowego zapalenia skóry u psa
Skąd się bierze atopowe zapalenie skóry u psa?
Patogeneza atopowego zapalenia skóry u psów jest skomplikowana. Uczulenie u psa atopika zachodzi przez przenikanie określonych alergenów środowiskowych (takich jak roztocza kurzu domowego, pyłki, pleśnie) drogą przeznaskórkową oraz/lub kontakt z alergenami pokarmowymi. W wyniku tego procesu w skórze pojawiają się różne populacje komórek zapalnych, aktywowane są komórki rezydujące w skórze oraz lokalnie produkowane są mediatory odpowiedzialne za proces zapalny i świąd.
Przyczyny atopowego zapalenia skóry
Do czynników, które mogą nasilać przebieg atopowego zapalenia skóry u psów, należą:
– ektopasożyty, zwłaszcza pchły,
– czynniki środowiskowe, takie jak sezonowy wzrost stężenia określonych alergenów,
– kolonizacja lub zakażenie skóry florą bakteryjną (np. Staphylococcus pseudintermedius) lub drożdżakami (Malassezia pachydermatis),
– zaburzenia funkcjonowania bariery naskórkowej.
Rasy psów bardziej narażone na atopowe zapalenie skóry
Liczne opracowania na temat tej choroby wskazują na predyspozycje różnych ras psów, zazwyczaj związane z wielkością populacji danej rasy w regionie, gdzie powstało opracowanie. Najczęściej wymienia się labradory, golden retrievery, całą grupę terierów (szczególnie west highland white terriery) oraz boksery. Atopowa choroba skóry psa może jednak występować u psów każdej rasy, jak również u mieszańców. Nie zauważa się predylekcji płciowych, natomiast istotny jest wiek, w którym pojawiają się pierwsze objawy dermatologiczne – zazwyczaj rumień i świąd. Przyjęto, że aby zakwalifikować ten czynnik do rozpoznania, objawy muszą wystąpić przed trzecim rokiem życia psa, co wiąże się z genetycznym podłożem choroby. Przypadki wystąpienia pierwszych objawów skórnych u psów starszych niż trzy lata są rzadkie, ale możliwe. Zdarzają się również przypadki choroby u kilkumiesięcznych szczeniąt.
Podstawowe objawy atopowego zapalenia skóry u psa
W większości przypadków choroba ujawnia się u psów w wieku od sześciu miesięcy do trzech lat. Charakteryzuje się obecnością świądu oraz wtórnymi zmianami skórnymi o charakterystycznym rozmieszczeniu, obejmującymi okolice twarzy (skóra wokół warg i oczu), wewnętrzne powierzchnie małżowin usznych, okolicę brzucha, powierzchnie zginaczy stawów łokciowych, nadgarstkowych i skokowych, a także skórę przestrzeni międzypalcowych i okolice odbytu.
Początkowe objawy kliniczne AZS u psa są wynikiem świądu, czyli drapania się, ocierania, żucia, nadmiernego czyszczenia lub wylizywania sierści. Mogą wystąpić również rumień i grudki. W zależności od rodzaju uczulających alergenów, objawy mają charakter sezonowy lub, najczęściej, całoroczny.
Leczenie atopowego zapalenia skóry u psa
Terapia miejscowa i szamponoterapia w atopowym zapaleniu skóry
Istotnym elementem terapii wspomagającej w leczeniu AZS jest stosowanie szamponoterapii z użyciem odpowiednich preparatów. Badania potwierdziły, że wtórne ropne powierzchowne zapalenia skóry u atopowych psów są często wynikiem nadmiernego namnażania się rezydentnej flory bakteryjnej (najczęściej Staphylococcus pseudintermedius) z powodu zaburzeń w przyleganiu keratynocytów i zmian w warstwie lipidowej skóry. Lekarz weterynarii musi ocenić, czy w danym momencie należy zastosować szampon przeciwłojotokowy, przeciwbakteryjny, czy nawilżający. Kąpiele nawilżające są szczególnie polecane u psów z przesuszoną, łuszczącą się skórą oraz w celu utrzymania prawidłowych właściwości fizykochemicznych skóry, kiedy już opanuje się wykwity skórne.
Należy również wspomnieć o często spotykanej reakcji nadwrażliwości na wtórnie namnażające się na skórze drożdżaki Malassezia spp. W takich przypadkach możliwe jest potęgowanie reakcji nadwrażliwości. Oprócz objawów zapalenia skóry na tle Malassezia, często występuje także nadwrażliwość organizmu psa na te drożdżaki, co prowadzi do nasilonego świądu skóry psa. Leczenie drożdżycy staje się wtedy priorytetem i jest warunkiem opanowania objawów atopii.
Dieta dla psa z atopią jako część leczenia Suplementacja nienasyconych kwasów tłuszczowych (NKT, kwasów Omega dla psa) wspiera utrzymanie prawidłowych właściwości fizykochemicznych i poprawę kondycji skóry psa. Efekty ich stosowania mogą być zauważalne dopiero po upływie dwóch miesięcy. Zgodnie z zaleceniami ICADA, suplementy diety z NKT nie powinny być traktowane jako jedyne środki w terapii atopowego zapalenia skóry (AZS) u psów.
Leki przeciwhistaminowe, glikokortykosteroidy i cyklosporyna w leczeniu atopowego zapalenia skóry
Rekomendowanym lekiem doustnym (zgodnie z zaleceniami ICADA) jest prednizolon w dawce 0,5-1 mg/kg masy ciała. Stosowanie glikokortykosteroidów powinno być dokładnie omówione z właścicielem i pozostawać pod regularną kontrolą lekarza weterynarii. W przypadkach przewlekłych, nawracających i często uogólnionych zmian można zalecić podanie cyklosporyny.
Powikłania atopowego zapalenia skóry u psa
Bakteryjne i pasożytnicze zapalenie skóry jako powikłania atopowego zapalenia skóry
Jednym z najczęstszych powikłań obserwowanych w przebiegu atopii u psów jest przewlekła i nawracająca drożdżyca skóry. Zapalenie spowodowane nadmiernym namnażaniem drożdżaków Malassezia spp. objawia się rozległym zapaleniem skóry, znacznym świądem, rumieniem oraz często liszajowaceniem. Wszystkie te informacje są istotne dla lekarza weterynarii, aby określić stan zdrowia zwierzęcia i postawić diagnozę atopowego zapalenia skóry.
Podsumowanie
Podsumowując, terapia psa cierpiącego na atopowe zapalenie skóry powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb każdego pacjenta, uwzględniając jego wiek, czas trwania choroby, nasilenie objawów skórnych oraz możliwości właściciela. Szczególnie istotna jest edukacja opiekunów psów z AZS, ponieważ jest to kluczowy element osiągnięcia pozytywnych rezultatów terapeutycznych. Nawet najbardziej zaawansowane podejścia i innowacyjne rozwiązania weterynarza nie przyniosą skutków, jeśli właściciel nie będzie im ufał i nie zdecyduje się ich wdrożyć.
Piśmiennictwo
1. Olivry T., DeBoer D.J., Favrot C., Jackson H.A., Mueller R.S., Nuttall T., Prelaud P.: For the International Task Force on Canine Atopic Dermatitis Treatment of canine atopic dermatitis: 2010 clinical practice guidelines from the International Task Force on Canine Atopic Dermatitis. Vet. Dermatol., 2010, 21, 233-248.
2. Olivry T, DeBoer DJ, Favrot C, et al. Treatment of canine atopic dermatitis: 2010 clinical practice guidelines from the International Task Force on Canine Atopic Dermatitis. Vet Dermatol 2010;21:233-248.
3. Santoro D, Marsella R, Pucheu-Haston CM, et al. Review: Pathogenesis of canine atopic dermatitis: skin barrier and host-micro-organism interaction. Vet Dermatol 2015;26:84-e25.
4. Olivry T, DeBoer DJ, Favrot C, et al. Treatment of canine atopic dermatitis: 2015 updated guidelines from the International Committee on Allergic Diseases of Animals (ICADA). BMC Vet Res 2015;11:210.
5. Griffin C.E., DeBoer D.J.: The ACVD Task Force on Canine atopic Dermatitis. Veterinary Immunology and Immunopathology, 2001, 81, 3-4, 20, 255-269.
6. Mueller R.S., Bergvall K., Bensignor E., Bond R.: A review of topical therapy for skin infections with bacteria and yeast. Vet Dermatol 2012, 23, 330-362.
7. Schollenberger A.: Alergia 3/6 2000, http://www.alergia.org.pl/lek.arch1/archiwum/00_03/choroby_psow.html
8. Hensel P, Santoro D, Favrot C, et al. Canine atopic dermatitis: detailed guidelines for diagnosis and allergen identification. BMC Vet Res 2015;11:196.
