Otyłość u psów: przyczyny, skutki i metody zapobiegania

Definicja otyłości u psów

Czym jest otyłość u psów: definicja i kryteria

Otyłość to nadmierna ilość białej tkanki tłuszczowej. Badania epidemiologiczne na ludziach pokazują, że wzrost masy tłuszczowej jest powiązany ze zwiększoną zachorowalnością i śmiertelnością. Dane z badań na zwierzętach towarzyszących są ograniczone, a definicja otyłości jest bardziej subiektywna.

Oprócz masy ciała bierze się pod uwagę także kondycję, którą ocenia się za pomocą skali BCS (Body Condition Score). W 9-punktowej skali psy o prawidłowej sylwetce otrzymują 4-5 punktów. Nadwaga jest oznaczona jako 6-7 punktów, a otyłość jako 8-9 punktów. W 5-punktowej skali trzy punkty wskazują na prawidłową sylwetkę, cztery na nadwagę, a pięć świadczy o otyłości psa.

Jak wygląda otyły pies: nadmierna masa ciała i tkanka tłuszczowa

Psy mają nadwagę, gdy ich masa ciała przekracza optymalną o 15%, a są otyłe, gdy przekracza ją o ponad 30%. Jednak te kryteria nie zostały potwierdzone w rygorystycznych badaniach epidemiologicznych, a definicja optymalnej masy ciała nie jest precyzyjna. U większości zwierząt otyłość wynika z braku równowagi między ilością spożywanej a wydatkowanej energii.

Przyczyny otyłości u psów

Rola diety w powstawaniu otyłości u psów

Nawet 97% przypadków otyłości u psów może wynikać z błędów popełnianych przez ich opiekunów.

Jednym z głównych czynników ryzyka otyłości u psów jest dokarmianie ich między posiłkami. Podawanie różnorodnych przekąsek i smakołyków ma istotny wpływ na rozwój otyłości. Badania przeprowadzone w Australii wykazały, że niemal wszyscy z ponad dwustu ankietowanych opiekunów psów dokarmiają swoje zwierzęta między posiłkami. Opiekunowie psów otyłych robią to znacznie częściej. Również brytyjskie badania potwierdzają, że częste podawanie przekąsek jest jednym z kluczowych czynników ryzyka otyłości u psów. Opiekunowie często nie uwzględniają energii zawartej w tych pokarmach, co prowadzi do nadmiernej podaży energii.

Kolejnym czynnikiem ryzyka otyłości jest karmienie psów resztkami ze stołu. Według amerykańskich danych prawie 60% psów otrzymuje resztki, a opiekunowie psów z nadwagą częściej podają takie pokarmy swoim podopiecznym. Resztki te mają zmienną wartość odżywczą, co utrudnia oszacowanie ilości energii. Szwedzkie badania również wskazują, że podawanie resztek ze stołu lub jedzenia domowego zwiększa ryzyko otyłości u psów. Badania przeprowadzone w Pekinie potwierdzają, że stosowanie pokarmów niekomercyjnych sprzyja otyłości. Żywienie psów pokarmami domowymi utrudnia prawidłowe oszacowanie podaży energii, co może prowadzić do nadmiernego karmienia i w efekcie do otyłości.

Wpływ sterylizacji i kastracji na masę ciała psa

Skutkiem sterylizacji jest brak hormonów płciowych we krwi, co spowalnia tempo metabolizmu i predysponuje wysterylizowane zwierzęta do nadwagi lub otyłości. Zmiany poziomów hormonów płciowych po sterylizacji wpływają na ośrodek sytości w mózgu poprzez zmiany stężeń leptyny i greliny, a także mogą negatywnie wpływać na metabolizm komórek i hormonalną regulację pobierania pokarmu.

Usunięcie gonad u psów powoduje także zmiany w sposobie pobierania pokarmu. W badaniu przeprowadzonym na czterech wysterylizowanych sukach rasy beagle, które były żywione ad libitum przez trzy miesiące po zabiegu, stwierdzono istotny wzrost spożycia pokarmu i masy ciała. Wyniki te sugerują, że aby utrzymać optymalną masę ciała po owariohisterektomii, spożycie energii powinno być zmniejszone o 30% w ciągu sześciu miesięcy. Wyniki te potwierdziły wcześniejsze badania na czterech młodych sukach rasy beagle, które wykazały, że zapotrzebowanie energetyczne po owariohisterektomii jest o 20% niższe.

Predyspozycje rasowe do otyłości

Ostatnie badania na różnych gatunkach zwierząt dostarczyły bardziej szczegółowych informacji na temat genetycznych podstaw otyłości. Wyraźne predyspozycje rasowe do otyłości stwierdzono u kilku ras psów, w tym cairn terierów, west highland white terierów, terierów szkockich, owczarków szetlandzkich, bassetów, cavalier king charles spanieli, jamników, beagle, cocker spanieli i labradorów. Z drugiej strony, istnieją rasy, takie jak charty, które wydają się odporne na rozwój otyłości.

Zaburzenia hormonalne u psa jako przyczyna otyłości

Niedoczynność tarczycy często uważa się za pierwotną przyczynę otyłości, ale w praktyce takie przypadki są rzadkie. Chociaż u otyłych psów należy rozważyć niedoczynność tarczycy w diagnozie różnicowej, rzadko jest to jedyna przyczyna problemów. Otyłe psy mają niewiele wyższe stężenia całkowitego T4 i T3 niż psy nieotyłe, a stężenia wolnego T4, hormonu stymulującego tarczycę (TSH) oraz wyniki testu stymulacji TSH nie różnią się istotnie. Dlatego, mimo że otyłość może wpływać na homeostazę tarczycy, zmiany te raczej nie mają ujemnego wpływu na interpretację wyników badań tarczycy.

Nadczynność kory nadnerczy wiąże się ze zwiększonym odkładaniem tkanki tłuszczowej wewnątrz jamy brzusznej. Pacjenci z tym zaburzeniem, często połączonym z osłabieniem mięśni dolnej części brzucha spowodowanym działaniem endogennych glikokortykosteroidów, mogą być klasyfikowani jako mający nadwagę lub otyłość.

Brak odpowiedniej dawki ruchu a nadwaga psa

Aktywność fizyczna ma kluczowy wpływ na kondycję i masę ciała psów. Badania przeprowadzone w Australii wykazały, że psy o prawidłowej kondycji ciała codziennie otrzymują odpowiednią dawkę wysiłku fizycznego – znacznie częściej niż psy z nadwagą. Otyłe psy często ograniczają swoją aktywność do przebywania na przydomowym podwórku i rzadziej wychodzą na spacery. Istnieje ujemna korelacja między liczbą kroków wykonanych w ciągu dnia a kondycją ciała. Spacer jest najpowszechniejszą formą aktywności fizycznej dla większości psów. Brytyjskie badania pokazują, że psy z nadwagą są wyprowadzane na krótsze spacery i znacznie rzadziej niż psy o prawidłowej masie ciała. Inne badania potwierdzają, że mała ilość wysiłku fizycznego jest czynnikiem ryzyka otyłości u psów. Stwierdzono, że prawdopodobieństwo otyłości maleje wraz z każdą godziną wysiłku fizycznego wykonywanego przez psa w ciągu tygodnia.

Skutki otyłości u psów

Choroby takie jak osteoartroza, osteochondroza i osteochondritis dissecans są najczęstszymi problemami ortopedycznymi u otyłych psów. Ostatnie badania wykazały, że spożycie pokarmu istotnie wpływa na rozwój osteoartrozy, a jej zaawansowanie było związane z nieograniczonym dostępem do jedzenia.

Otyłość ma znaczący wpływ na funkcjonowanie układu oddechowego i jest potwierdzonym czynnikiem ryzyka zapadnięcia tchawicy u małych ras psów. Inne choroby układu oddechowego, które pogłębiają się przez otyłość, to porażenie krtani, astma oraz zespół niedrożności dróg oddechowych u psów ras krótkoczaszkowych. Może również wystąpić upośledzenie ruchów oddechowych klatki piersiowej związane z zespołem hipowentylacji spowodowanym otyłością.

Otyłość wpływa również na ciśnienie tętnicze krwi u zwierząt, z nadciśnieniem opisanym u 23-45% otyłych psów. W jednym z badań stwierdzono, że 67% otyłych psów miało skurczowe ciśnienie krwi powyżej 160 mmHg oraz że otyłe psy miały istotnie wyższe ciśnienie krwi niż psy z grupy kontrolnej. Nadciśnienie zostało uznane za czynnik ryzyka związany z przewlekłą chorobą nerek (IKC) u psów.

U ludzi otyłość zmniejsza funkcję skurczową i rozkurczową obu komór serca, a stopień tego zaburzenia jest związany z wielkością otyłości. Badania wykazały, że psy z nadwagą, bez widocznej choroby serca, mają podkliniczne zmiany skurczowej i rozkurczowej funkcji lewej komory serca. Dlatego, nawet bez predyspozycji do choroby niedokrwiennej serca, otyłość wpływa na funkcję serca u psów.

Zapobieganie i leczenie otyłości u psów

Zasady żywienia psów: profilaktyka otyłości

Otyłość u psów najczęściej wynika z błędów popełnianych przez ich opiekunów. Psy otrzymują zbyt dużo jedzenia i nie posiadają wystarczającej aktywności fizycznej. Te elementy mają kluczowe znaczenie w kontekście zapobiegania otyłości. Profilaktyka polega na podawaniu ograniczonej ilości pokarmu. Badania wykazały, że psy o dobrym lub bardzo dobrym apetycie są bardziej narażone na nadwagę.

Rola aktywności fizycznej w zapobieganiu otyłości

Regularna aktywność fizyczna jest kluczowa nie tylko w zapobieganiu otyłości, ale także w jej leczeniu. Niestety, psy z nadwagą są wyprowadzane na krótsze i rzadsze spacery w porównaniu do psów o prawidłowej wadze. Badania wykazały negatywną korelację między wartością BCS a liczbą wykonanych kroków. W jednym z badań stwierdzono, że otyłe psy spędzały zaledwie siedem minut dziennie na intensywnej aktywności fizycznej, podczas gdy psy o idealnej wadze poświęcały na to trzy razy więcej czasu.

Odchudzanie otyłego psa

Dietoterapia otyłości polega głównie na ograniczeniu podaży energii. Umiarkowane zmniejszenie ilości energii poprzez stosowanie tradycyjnej karmy komercyjnej typu „light” (karma o obniżonej zawartości energii) może być skuteczne w walce z nadmierną masą ciała u psów. Tego rodzaju karma pozwoliła na redukcję masy ciała u prawie 85% psów. Mediana utraty masy ciała w ciągu ośmiu tygodni obserwacji wynosiła 4,7%

Piśmiennictwo

1. Endenburg N., Soontararak S., Charoensuk C., Van Lith H.A.: Quality of life and owner attitude to dog overweight and obesity in Thailand and the Netherlands. BMC Vet. Res., 2018, 14, 221.
2. German A.J., Blackwell E., Evans M., Westgarth C.: Overweight dogs exercise less frequently and for shorter periods: results of a large online survey of dog owners from the UK. J. Nutr. Sci., 2017, 6, e11.
3. Keller E., Sagols E., Flanagan J., Biourge V., German A.J.: Use of reduced-energy content maintenance diets for modest weight reduction in overweight cats and dogs. Res. Vet. Sci., 2020, 131, 194-205.
4. Morrison R., Penpraze V., Beber A., Reilly J.J., Yam P.S.: Associations between obesity and physical activity in dogs: a preliminary investigation. J. Small Anim. Pract., 2013, 54, 570-4.
5. Porsani M.Y.H., de Oliveira V.V., de Oliveira A.G., Teixeira F.A., Pedrinelli V., Martins C.M., German A.J., Brunetto M.A.: What do Brazilian owners know about canine obesity and what risks does this knowledge generate? PLoS One, 2020, 15, e0238771.
6. Warren B.S., Wakshlag J.J., Maley M., Farrell T.J., Struble A.M., Panasevich M.R., Wells M.T.: Use of pedometers to measure the relationship of dog walking to body condition score in obese and non-obese dogs. Br. J. Nutr., 2011, 106 (Suplement 1), 85-9.
7. Bland I.M., Guthrie-Jones A., Taylor R.D., Hill J.: Dog obesity: owner attitudes and behaviour. Prev. Vet. Med. 92, 333-40, 2009.
8. Bland I.M., Guthrie-Jones A., Taylor R.D., Hill J.: Dog obesity: veterinary practices’ and owners’ opinions on cause and management. Prev. Vet. Med. 94, 310-5, 2010.
9. Courcier E.A., Thomson R.M., Mellor D.J., Yam P.S.: An epidemiological study of environmental factors associated with canine obesity. J. Small Anim. Pract. 51, 362-7, 2010.
10. German A.J., Blackwell E., Evans M., Westgarth C.: Overweight dogs exercise less frequently and for shorter periods: results of a large online survey of dog owners from the UK. J. Nutr. Sci. 6, e11, 2017.
11. Heuberger R., Wakshlag J.: The relationship of feeding patterns and obesity in dogs. J. Anim. Physiol. Anim. Nutr. (Berl). 95, 98-105, 2011.
12. Mao J., Xia Z., Chen J., Yu J.: Prevalence and risk factors for canine obesity surveyed in veterinary practices in Beijing, China. Prev. Vet. Med. 112, 438-42, 2013.
13. McGreevy P.D., Thomson P.C., Pride C., Fawcett A., Grassi T., Jones B.: Prevalence of obesity in dogs examined by Australian veterinary practices and the risk factors involved. Vet. Rec. 156, 695-702, 2005.
14. Robertson I.D.: The association of exercise, diet and other factors with owner-perceived obesity in privately owned dogs from metropolitan Perth, WA. Prev. Vet. Med. 58, 75-83, 2003.
15. Sallander M., Hagberg M., Hedhammar A., Rundgren M., Lindberg J.E.: Energy-intake and activity risk factors for owner-perceived obesity in a defined population of Swedish dogs. Prev. Vet. Med. 96, 132-41, 2010.
16. Warren B.S., Wakshlag J.J., Maley M., Farrell T.J., Struble A.M., Panasevich M.R., Wells M.T.: Use of pedometers to measure the relationship of dog walking to body condition score in obese and non-obese dogs. Br. J. Nutr. 106 (Suplement 1), 85-9, 2011.
17. Cheitlin MD. Obesity is bad: but what should the definition be, and when is it bad? Cardiol Rev 2001;9:208-209.
18. Polk SL. Definitions and demographics of obesity: diagnosis and risk factors. Anesthesiol Clin North Am 2005;23:397-403, v.
19. Gossellin J, Wren JA, Sunderland SJ. Canine obesity: an overview. J Vet Pharmacol Ther 2007;30(Suppl 1):1-10.
20. McGreevy PD, Thomson PC, Pride C, et al. Prevalence of obesity in dogs examined by Australian veterinary practices and the risk factors involved. Vet Rec 2005;156:695-702.
21. Edney AT, Smith PM. Study of obesity in dogs visiting veterinary practices in the United Kingdom. Vet Rec 1986;118:391-396.
22. Roberts SB, Greenberg AS. The new obesity genes. Nutr Rev 1996;54:41-49.
23. Eisele I, Wood IS, German AJ, et al. Adipokine gene expression in dog adipose tissues and dog white adipocytes differentiated in primary culture. Horm Metab Res 37:474-481.
24. Leray V, Serisier S, Khosniat S, et al. Adipose tissue gene expression in obese dogs after weight loss. J Anim Physiol Anim Nutr (Berl) 2008;92:390-398.
25. Armstrong J, Lund EM. Obesity: research update, in Proceedings. Petfood Forum 1997 (available from Watts Publishing).
26. Meyer H, Drochner W, Weidenhaupt C. [A contribution to the occurrence and treatment of obesity in dogs]. Dtsch Tierarztl Wochenschr 1978;85:133-136.
27. Diez M, Nguyen P. The epidemiology of canine and feline obesity. Waltham Focus 2006;16:2-8.
28. Jeusette I, Detilleux J, Cuvelier C, et al. Ad libitum feeding following ovariectomy in female Beagle dogs: effect on maintenance energy requirement and on blood metabolites. J Anim Physiol Anim Nutr (Berl) 2004;88:117-121.
29. Jeusette IC, Lhoest ET, Istasse LP, et al. Influence of obesity on plasma lipid and lipoprotein concentrations in dogs. Am J Vet Res 2005;66:81-86.
30. Houpt KA, Coren B, Hintz HF, et al. Effect of sex and reproductive status on sucrose preference, food intake, and body weight of dogs. J Am Vet Med Assoc 1979;174:1083-1085.
31. Jeusette I, Daminet S, Nguyen P, et al. Effect of ovariectomy and ad libitum feeding on body composition, thyroid status, ghrelin and leptin plasma concentrations in female dogs. J Anim Physiol Anim Nutr (Berl) 2006;90:12-18.
32. Bensaid M, Gary-Bobo M, Esclangon A, et al. The cannabinoid CBI receptor antagonist SR141716 increases Acrp30 mRNA expression in adipose tissue of obese fa/fa rats and in cultured adipocyte cells. Mol Pharmacol 2003;63:908-914.
33. Daminet S, Jeusette I, Duchateau L, et al. Evaluation of thyroid function in obese dogs and in dogs undergoing a weight loss protocol. J Vet Med A Physiol Pathol Clin Med 2003;50:213-218.
34. Reusch CE. Hyperadrenocorticism. In: Ettinger SJ, Feldman EC, eds. Textbook of veterinary internal medicine. 6th ed. Philadelphia, Pa: Saunders, 2005;1592-1610.
35. Feldman EC, Nelson RW. Canine and feline endocrinology & reproduction. 3rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders, 2004;252-353.
36. Lauten SD. Nutritional risks to large-breed dogs: from weaning to the geriatric years. Vet Clin North Am Small Anim Pract 2006;36:1345-1359, viii.
37. Huck JL, Biery DN, Lawler DF, et al. A longitudinal study of the influence of lifetime food restriction on development of osteoarthritis in the canine elbow. Vet Surg 2009;38:192-198.
38. Kealy RD, Lawler DF, Ballam JM, et al. Evaluation of the effect of limited food consumption on radiographic evidence of osteoarthritis in dogs. J Am Vet Med Assoc 2000;217:1678-1680.
39. White RAS, Williams, JM. Tracheal collapse in the dog – is there really a role for surgery? A survey of 100 cases. J Small Anim Pract 1994;35(4):191-196.
40. Panciera DL. Conditions associated with canine hypothyroidism. Vet Clin North Am Small Anim Pract 2001;31:935-950.
41. Bruchim Y, Klement E, Saragusty J, et al. Heat stroke in dogs: a retrospective study of 54 cases (1999-2004) and analysis of risk factors for death. J Vet Intern Med 2006;20:38-46.
42. Sin DD, Sutherland ER. Obesity and the lung: 4. Obesity and asthma. Thorax 2008;63:1018-1023.
43. Johnston RA, Theman TA, Lu FL, et al. Diet-induced obesity causes innate airway hyperresponsiveness to methacholine and enhances ozone-induced pulmonary inflammation. J Appl Physiol 2008;104:1727-1735.