Padaczka u psów: Kompleksowy przewodnik po objawach, leczeniu i wsparciu

Padaczka to jedna z najczęstszych chorób neurologicznych u psów, a jej nagłe, nieprzewidywalne ataki mogą być przerażające dla opiekunów. Choć epilepsja kojarzy się głównie z drgawkami, jej objawy mogą być znacznie bardziej zróżnicowane – od chwilowej dezorientacji po gwałtowne utraty przytomności. Co powoduje padaczkę u psów? Jak rozpoznać pierwsze symptomy i jak pomóc swojemu pupilowi? W tym artykule wyjaśnimy, czym jest epilepsja, jakie są jej rodzaje i metody leczenia, a także jak opiekować się psem cierpiącym na tę chorobę.

Rozpoznawanie padaczki u psów

Objawy padaczki u psów: jak rozpoznać atak?

Napady padaczkowe mogą przebiegać na różne sposoby. Łagodne napady mogą być niezauważalne dla właściciela zwierzęcia. W przypadku napadów częściowych, które są bardziej wyraźne, nie dochodzi do utraty świadomości, ale właściciel zauważa „dziwne” lub nietypowe zachowanie swojego pupila. Objawy zależą od obszaru mózgu objętego nadmiernym wyładowaniem. Może to prowadzić do utraty kontroli nad jedną kończyną, połową ciała, głową lub szyją. Tego typu napady często opisywane są jako „łapanie nieistniejących much” – pies wykonuje ruchy, jakby łapał i połykał niewidzialną zdobycz. Napady częściowe mogą przyjmować formę niekontrolowanego oblizywania się, ruchów głową (przypominających kiwanie lub przeczenie), chodzenia w kółko czy wokalizacji.

W przypadku napadu uogólnionego najczęściej mamy do czynienia z napadem toniczno-klonicznym. W fazie tonicznej pies traci równowagę, kładzie się na boku, a szyja może być charakterystycznie wygięta do góry (opistotonus). Ta faza trwa krótko – do około 30 sekund. Następnie następuje faza kloniczna, czyli ruchowa, w której możemy zaobserwować ruchy kończyn (wiosłowe lub rowerowe), ruchy żuciowe, drżenie ciała, ruchy szyją czy strzyżenie uszami. W obu fazach widoczna jest aktywność autonomicznego układu nerwowego – rozszerzenie źrenic, ślinotok, mimowolne oddawanie kału i/lub moczu. Napad taki zwykle trwa do kilku minut, średnio około 2 minut. Jeśli napad trwa ponad 30 minut, mówimy o stanie padaczkowym (status epilepticus).

Drgawki u psa: pierwszy objaw padaczki?

Niektóre stany mogą przypominać napady padaczkowe, choć nimi nie są. Psy wykonują wtedy ruchy przypominające kiwanie lub przeczenie głową, które zazwyczaj ustępują w różnych rozpraszających sytuacjach, takich jak spacer czy karmienie. W trakcie tych epizodów psy są przytomne, ale ich zachowanie może niepokoić właścicieli. U wielu psów takie zaburzenia z czasem mijają i mają łagodny przebieg.

Trudno również odróżnić drgawki z towarzyszącym potrząsaniem głową od intensywnego potrząsania głową spowodowanego innymi przyczynami. Jeśli potrząsanie głową jest związane z padaczką, nie da się odwrócić uwagi psa ani przerwać tego zachowania. Prawdziwe potrząsanie głową wynikające z drgawek może być bardzo intensywne. Uważa się, że są to ogniskowe drgawki motoryczne.

Częstotliwość napadów padaczkowych u psów

Leczenie padaczki u psów należy wprowadzić, jeśli u zwierzęcia występuje więcej niż jeden atak padaczkowy w ciągu trzech miesięcy, pojawiają się napady gromadne (więcej niż jeden epizod drgawek w ciągu 24 godzin), drgawki trwają dłużej niż pięć minut lub ataki padaczkowe wiążą się z poważnymi problemami, których właściciel nie może zaakceptować, takimi jak agresja lub inne niebezpieczne zachowania, szczególnie w przypadku większych psów.

Weterynarz musi również uwzględnić zdolność lub chęć właściciela do regularnego podawania leków, ponoszenia kosztów leczenia, przestrzegania zaleceń dotyczących wizyt kontrolnych i badań krwi oraz radzenia sobie z efektami ubocznymi leków. Ważne jest znalezienie równowagi między możliwymi skutkami ubocznymi leczenia a ryzykiem wystąpienia drgawek i ich częstotliwością, w zależności od rodzaju wybranego leku i nasilenia choroby.

Rodzaje padaczki u psów

Choroby przebiegające z napadami drgawek dzielimy na trzy grupy według etiologii: padaczki reaktywne, padaczki wtórne oraz padaczki idiopatyczne. Reaktywne napady drgawek są związane z zaburzeniami pozaczaszkowymi, takimi jak choroby metaboliczne, zaburzenia hormonalne czy zatrucia. Jeśli drgawki są wynikiem procesów chorobowych wewnątrz mózgu, takich jak encefalopatia, nowotwory lub choroby zapalne, mówimy o drgawkach wtórnych. Padaczka idiopatyczna (pierwotna) występuje wtedy, gdy nie można zidentyfikować przyczyny zewnątrz- ani śródczaszkowej.

Stan padaczkowy (status epilepticus, SE) to szczególny rodzaj napadów, charakteryzujący się wydłużonym czasem trwania drgawek. Jest to stan niebezpieczny dla pacjenta, wymagający natychmiastowej interwencji ze względu na ryzyko nieodwracalnego uszkodzenia mózgu. Nieleczony SE może prowadzić do hipertermii, niedotlenienia, kwasicy, niedociśnienia, hipoglikemii lub hiperglikemii, niewydolności nerek, zespołu rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego (DIC) oraz niewydolności krążeniowo-oddechowej.

Leczenie padaczki u psów

Leki na padaczkę dla psa: jakie są dostępne opcje?

Najpopularniejszym lekiem przeciwdrgawkowym jest fenobarbital, pochodna kwasu barbiturowego. Często stosowany jest jako jedyny lek, a jego skuteczność oszacowano na 85%. W pierwszym miesiącu stosowania fenobarbitalu u 30% pacjentów odnotowano wielomocz i nadmierny apetyt, u połowy pacjentów senność, a u 55% niezborność. Objawy te są najczęściej przemijające i w większości przypadków opiekunowie pacjentów są w stanie je przeczekać.

Kolejnym lekiem chętnie stosowanym w medycynie weterynaryjnej jest bromek potasu (KBr). Jony bromkowe zastępują jony chlorkowe (Cl-) i przechodzą przez błonę komórkową osiem razy szybciej. Efektywność bromku potasu jako monoterapii oszacowano na zaledwie 52%. Na efekty leczenia zarówno fenobarbitalem, jak i KBr trzeba poczekać – czas wysycenia dla fenobarbitalu wynosi 14-21 dni, a dla KBr 21-28 dni.

Od kilku lat dostępna jest imepitoina, rekomendowana jako bezpieczniejsza alternatywa dla fenobarbitalu. Lek ten wykazuje mniej efektów ubocznych i nie działa hepatotoksycznie.

Zonisamid to sulfonamid, który może być stosowany w monoterapii lub jako lek wspomagający. Badania wykazały, że jego skuteczność w monoterapii wynosi 60%, a jako lek wspomagający zmniejsza drgawki o 70%. Wydaje się, że zonisamid jest bardziej skuteczny w przypadku drgawek ogniskowych niż nasilonych drgawek uogólnionych.

Dieta dla psa z padaczką: jakie pokarmy są zalecane?

Najskuteczniejszą modyfikacją diety ketogenicznej u pacjentów z padaczką jest tzw. dieta ketogeniczna o średniej długości łańcucha TAG (MCTKD, medium-chain triglycerides ketogenic diet). To również dieta wysokotłuszczowa, z tą różnicą, że 30-60% zawartych w niej tłuszczów to średniołańcuchowe TAG (MCT, medium-chain triglycerides). W klasycznej diecie ketogenicznej źródłem tłuszczu są długołańcuchowe TAG, natomiast dieta MCTKD oparta jest głównie na tłuszczach średniołańcuchowych, takich jak oktanowe i dekanowe. MCT są lepiej wchłaniane w przewodzie pokarmowym u psów i ludzi, co sprawia, że są bardziej ketogenne. W efekcie dieta MCTKD jest uważana za bardziej efektywną.

Pierwsza pomoc przy padaczce u psów

Jak reagować na atak padaczkowy u psa?

• Zachowaj spokój: Opanuj zdenerwowanie, aby uniknąć niepotrzebnych błędów.
• Spójrz na zegarek: Czas trwania napadu jest ważną informacją dla weterynarza.
• Poproś o pomoc: Jeśli jest ktoś z Tobą, poproś go o nagranie ataku komórką.
• Nie wyciągaj psu języka: Zwierzę może się skaleczyć w język, ale się nim nie udusi. Może jednak dotkliwie Cię pogryźć.
• Nie wkładaj nic do pyska: Nie próbuj wkładać przedmiotów do pyska, aby pies nie przygryzł sobie języka.
• Zadbaj o bezpieczeństwo: Odsuń psa od mebli, aby nie uderzał się podczas drgawek. Usuń przedmioty, które mogłyby stworzyć zagrożenie.
• Ułóż psa na podłodze: Jeśli pies jest na kanapie lub przy schodach, przenieś go na podłogę. W innym przypadku nie podnoś ani nie przytulaj zwierzęcia. Przenieś go tylko wtedy, gdy drgawki jeszcze się nie zaczęły.
• Zamortyzuj wstrząsy: Podłóż psu poduszkę pod głowę i delikatnie ją przytrzymaj, dopóki nie odzyska świadomości.
• Ogranicz źródło światła i hałasu: Wyłącz lampy, zasłoń okna, wyłącz radio i telewizor. Intensywne światło i głośne dźwięki mogą wydłużyć atak i być bolesne dla pacjenta.
• Odizoluj „gapiów”: Inne zwierzęta, dzieci i “zbędnych” domowników najlepiej odizolować od psa podczas ataku, aby nie wprowadzać chaosu i nerwowej atmosfery.
• Schłodź ciało: Jeśli atak trwa dłużej niż 2-3 minuty, spróbuj schłodzić psa, kładąc na nim ręcznik zwilżony zimną wodą.
• Podaj leki: Jeśli Twój pies ma przepisane przez weterynarza leki przeciwdrgawkowe, podaj je doodbytniczo.
• Zasięgnij rady medycznej: Gdy tylko atak ustąpi, skontaktuj się z weterynarzem, nawet jeśli pies wygląda normalnie. Koniecznie skonsultuj się, jeśli napad padaczki trwał dłużej niż dwie minuty lub powtórzył się w ciągu 24 godzin.

Życie z psem padaczkowym

Jak wspierać psa z padaczką w codziennym życiu?

Padaczka u psa może być dla właściciela bardzo trudnym doświadczeniem, ponieważ często wymaga ona ciągłej opieki i uwagi. Oto kilka sposobów, które mogą pomóc właścicielom psów wspierać swoje pupile w walce z padaczką:

Regularne wizyty u weterynarza: regularne wizyty u weterynarza pozwalają kontrolować postępy choroby i modyfikować leczenie w razie potrzeby.

Obserwacja psa: właściciel psa powinien uważnie obserwować zwierzę i zwracać uwagę na jakiekolwiek niepokojące objawy, takie jak nadmierna senność, dezorientacja czy drgawki. Informacje te są bardzo ważne dla weterynarza, ponieważ pozwalają na lepszą kontrolę choroby.

Po każdym ataku padaczki warto zrobić notatki na temat jego czasu trwania i charakterystycznych objawów. To pomoże weterynarzowi w diagnozie i wyborze odpowiedniego leczenia.

Stworzenie bezpiecznego środowiska: właściciel powinien zapewnić psu bezpieczne i przyjazne środowisko, wolne od potencjalnych zagrożeń, takich jak ostre narzędzia czy niebezpieczne substancje chemiczne.

Pomoc w trakcie napadów: właściciel psa powinien poznać objawy napadów, aby wiedzieć, jak pomóc swojemu zwierzakowi w trakcie napadu. Warto zawsze mieć pod ręką numer telefonu weterynarza oraz wiedzieć, jakie leki należy podać w razie konieczności.

Rasy predysponowane do padaczki: czy twoja rasa jest na liście?

Szacuje się, że idiopatyczna padaczka dotyka około 0,5-5% psów w populacji ogólnej. Jednak w przypadku ras predysponowanych odsetek ten jest znacznie wyższy. Na przykład, u owczarków belgijskich tervueren i groenendael częstość występowania sięga nawet 9,5%. Rasy dotknięte to również beagle, border collie, bernardyny, dalmatyńczyki, jamniki, golden retrievery, labradory, owczarki niemieckie, pudle, szpice, syberian husky, alaskan malamute, sznaucery miniaturowe oraz boksery. Chociaż nie we wszystkich przypadkach potwierdzono istnienie czynnika genetycznego, badania wskazują, że padaczka jest dziedziczona wielogenowo. W związku z tym, zaleca się eliminację chorych psów z hodowli, a także unikanie rozrodu psów, u których potomstwa wystąpiła padaczka.

Piśmiennictwo

1. Platt S.R., Haag M.: Canine status epilepticus: A retrospective study of 50 cases. J Small Anim Pract 2002, 43, 151-153.
2. Saito M., Munana K.R., Sharp N.J.H., Olby N.J.: Risk factors for development of status epilepticus in dogs with idiopathic epilepsy and effects of status epilepticus on outcome and survival time: 32 cases (1990-1996). J Am Vet Med Assoc 2001, 219, 618-623.
3. Zimmermann R., Hülsmeyer V.-I., Sauter-Louis C., Fisher A.: Status Epilepticus and Epileptic Seizures in Dogs. J Vet Intern Med 2009, 23, 970-976.
4. Platt S.R., McDonnel J.J.: Status Epilepticus: Patient Management and Pharmacologic Therapy. Compend Contin Educ Pract Vet 2000, 22, 722-729.
5. Podell M.: Seizures in dogs. Vet Clin North Am Small Anim Pract 1996, 26, 779-809.
6. Boothe D.M., Dewey C., Carpenter D.M.: Comparison of phenobarbital with bromide as a first-choice antiepileptic drug for treatment of epilepsy in dogs. J Am Vet Med Assoc. 2012 May 1, 240 (9), 1073-83.
7. Berendt M, Farquhar RG, Mandigers PJJ, et al. International veterinary epilepsy task force consensus report on epilepsy definition, classification and terminology in companion animals. BMC Vet Res. 2015;11:182.
8. McGrath S, Bartner LR, Rao S, et al. Randomized blinded controlled clinical trial to assess the effect of oral cannabidiol administration in addition to conventional antiepileptic treatment on seizure frequency in dogs with intractable idiopathic epilepsy. J Am Vet Med Assoc. 2019;254(11):1301-1308.
9. Podell M, Volk HA, Berendt M, et al. 2015 ACVIM small animal consensus statement on seizure management in dogs. J Vet Intern Med. 2016;30:477-490.