Dysplazja stawu biodrowego (dysplasia coxae) (HD, hip dysplasia), to jednostka chorobowa, oznaczająca niedopasowanie struktur stawu biodrowego, tworzonego przez głowę kości udowej oraz panewkę, w którym elementami dodatkowej stabilizacji są więzadło głowy kości udowej oraz więzadło poprzeczne panewki.

Choroba występuje głównie u psów ras dużych i olbrzymich. Cechuje ją nieprawidłowo rozwinięty staw biodrowy w tym:

• Niepełne pokrycie głowy kości udowej przez panewkę
• Niewłaściwa stabilizacja tkanek miękkich

Staw biodrowy wraz z mięśniami stabilizującymi staw:

       Robertson J, Mead A.: Physical Therapy and Massage for the Dog, Manson Publishing, 2013

Schorzenie to może być leczone zachowawczo lub operacyjnie (istnieje kilka metod operacyjnych).

Decyzja o zastosowaniu leczenia operacyjnego lub postępowania zachowawczego powinna zawsze być podjęta podczas konsultacji z lekarzem ortopedą. Wiele czynników ma wpływ na zastosowanie odpowiedniego leczenia, w tym m.in.: nasilenie objawów klinicznych, wiek zwierzęcia, zmiany radiologiczne czy możliwości finansowe właściciela. Dlatego decyzja powinna być w każdym przypadku skonsultowana z prowadzącym lekarzem ortopedą.

Jeżeli zostanie podjęta decyzja o podjęciu leczenia zachowawczego, w takim przypadku zwierzę powinno zostać skonsultowane z zoofizjoterapeutą, który przeprowadzi kompleksowe badanie w celu ułożenia działania idealnie dopasowanego do konkretnego przypadku. Program usprawniania powinien być dostosowany do sprawności fizycznej zwierzęcia i zaawansowania zmian chorobowych oraz ukierunkowany na rozwój masy mięśniowej, a także spowolnienie procesu zwyrodnieniowego. Kompleksowe badanie zoofizjoterapeutyczne może także ujawnić dodatkowe zmiany, w tym problemy towarzyszące schorzeniu, dotyczące tkanek miękkich.

Mimo, iż schorzenie jest jedno, każde zwierzę będzie wymagało indywidulanego podejścia, ze względu na jego stan, wiek i możliwości. Protokół działania musi być idealnie dopasowany do konkretnego przypadku, dlatego tak ważna jest wizyta i badanie u zoofizjoterapeuty.

W leczeniu zachowawczym stosuje się następujące elementy:

• Terapia bólu – często w pierwszej kolejność zwierzę wymaga zaopatrzenia przeciwbólowego, lekarz prowadzący podejmuje decyzję o konieczności zastosowania farmakoterapii.
• Utrzymanie prawidłowej masy ciała psa, zadbanie o szczupłą sylwetkę, będzie to miało duży wpływ na mniejsze obciążenie stawów. Zmiana diety, ilości pożywienia lub nawyków, a także ilość i jakość przekąsek, to wszystko również powinno zostać skonsultowane ze specjalistą, w tym także z zoofizjoterapeutą, czasami niewielkie zmiany przynoszą znaczne rezultaty.
• Odpowiednia dieta i suplementacja preparatami chondroprotekcyjnymi, w tym przypadku również warto porozumieć się z lekarzem prowadzącym lub zoofizjoterapeutą. Najlepiej stosować preparaty złożone, bogate w składniki budulcowe chrząstkę stawową, takie jak Game Dog Aniflexi +, czy Aniflexi Fit oraz kwasy Omega 3.
• Prawidłowa muskulatura – mięśnie pełnią kluczową rolę przy stabilizacji stawu biodrowego, dobrze rozwinięta masa mięśniowa spowoduje znaczne odciążenie stawów. Najlepsze dla budowania masy mięśniowej są treningi interwałowe, można je wykonywać podczas codziennych spacerów, dobry specjalista dobierze odpowiednie ćwiczenia i pokaże jak je prawidłowo wykonywać na co dzień. Można tutaj także zastosować trening siłowy, oporowy. Rozwój masy mięśniowej również można wspomóc odpowiednimi nutraceutykami, takimi jak Game Dog HMB Ca, czy Muscle Booster, istotne jest, aby stosować je jednocześnie z aktywnością fizyczną.
• Odpowiedni ruch – długotrwały ruch o niskiej intensywności.

Nie wystarczą tutaj spacery wyłącznie za potrzebą, zwierzę powinno odbywać minimum jeden długi spacer dziennie (>30 min.). Aktywności mogą być długie, najważniejsze, aby były bezpieczne, czyli ruch powinien być jednostajny, unikamy nagłych zrywów czy zwrotów (jak na przykład bieganie w ogrodzie przy płocie czy szaleńcze zabawy z innymi zwierzętami)

• Najefektywniejszy będzie ruch kłusem (najlepiej rozwija masę mięśniową), pies może bezpiecznie kłusować przy rowerze lub wspólnym biegu.
• Należy jednak unikać zrywnych aktywności, w tym na przykład rzucania psu piłki, rzucona piłka może nagle zmienić kierunek lotu, tym samym motywując psa do nagłego i szybkiego obrócenia się.

Najlepszy ruch w środowisku wodnym

• Bieżnia wodna – trening w środowisku wodnym pozwala na odciążenie stawów, a jednoczesne pokonywanie oporu wody wymusza nasiloną pracę mięśni. W zależności od stanu zwierzęcia najlepiej trenować 2-3 razy w tygodniu, w seriach, ilość zabiegów w serii również będzie uzależniona od konkretnego przypadku

• Naturalne zbiorniki wodne – w okresach ciepłej aury można korzystać z naturalnych zbiorników wodnych, ważna jest jednak temperatura wody, powinna być ciepła. Zwierzę może pływać, a także brodzić w wodzie. Pływanie jest bardzo wyczerpującym treningiem, dlatego należy zwrócić szczególną uwagę na czas jaki zwierzę spędza pływając, nie powinien być on zbyt długi, powinien by dostosowany do wieku i możliwości.

Odpowiednie ćwiczenia – ćwiczenia bezpieczne dla zwierzęcia, wykonywane w zabezpieczonym, kontrolowanym otoczeniu. Ćwiczenia zawsze wykonujemy na nieśliskim podłożu i w każdym przypadku asekurując zwierzę. Dbamy o prawidłowy zakres ruchu w stawach.

Ćwiczenia powinny być ukierunkowane na mięśnie stabilizujące staw biodrowy. Dopasowanie idealnych ćwiczeń powinno również odbyć się w porozumieniu z zoofizjoterapeutą, który pokaże jak prawidłowo wykonywać ćwiczenia, jakiego asortymentu z domowych sprzętów możemy użyć i jak często ćwiczyć. Prawidłowe wykonywanie ćwiczeń powinno w znacznym stopniu wpłynąć na kondycję mięśni i stabilność stawu biodrowego.

• Ćwiczenia dla kończyn miednicznych. Ćwiczeń na piłkach bezwzględnie należy uczyć się z zoofizjoterapeutą. Samodzielnie wprowadzanie tego rodzaju aktywności może doprowadzić do wypadku i poważnej kontuzji.

• Tory sensomotoryczne, ćwiczenia równoważne, propriocepcji (czucie własnego ciała w przestrzeni) – takie treningi będą wpływały na kondycję mięśni głębokich, posturalnych

Najważniejsze jest dobranie odpowiednich ćwiczeń dla konkretnego przypadku, każde zwierzę wymaga indywidualnego podejścia, dostosowanego do jego potrzeb, możliwości i aktualnego stanu, a źle dobrane ćwiczenia mogą pogłębić problem zwierzęcia

• Bieżnia sucha – aby trening był efektywny i zwierzę nie nabawiło się problemów wtórnych, wymagana jest odpowiednia wielkość bieżni, dla prawidłowego, swobodnego ruchu powinna ona być długości 2,5 x długość zwierzęcia w kłusie

• Masaż i inne techniki manualne – będą miały na celu rozluźnienie napiętych grup mięśni, wzmocnienie mięśni oraz utrzymanie prawidłowego zakresu ruchu w stawach

• Stretching – rozciąganie, zwiększanie elastyczności i zakresu ruchu tkanek, może być rozciąganie bierne lub aktywne, uzależnione jest od stanu zwierzęcia. Sposób wykonywania ćwiczeń rozciągających powinien być zawsze skonsultowany z zoofizjoterapeutą, nieprawidłowe wykonywanie rozciągania spowoduje dokładnie odwrotny skutek.

• Okresowo zwierzę może wymagać serii zabiegów fizykalnych o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym i regeneracyjnym, Zazwyczaj w okresach przesilenia wiosennego i jesiennego stan zwierzęcia może się pogorszyć.

Czego należy unikać:

• szaleńczych zabaw, w tym zbyt intensywnych zabaw z innymi zwierzętami (w tym także, złe dobranie towarzysza zabawy pod kątem wieku i wielkości), niekontrolowanych galopad (w tym również wzdłuż płotu w ogrodzie)
• śliskich nawierzchni, w domu, przynajmniej na głównych ścieżkach komunikacyjnych powinniśmy zapewnić psu stabilne podłoże
• wskakiwania i zeskakiwania z mebli, szczególnie na śliskie powierzchnie, przy meblach, z których zwierzę korzysta (łóżko, kanapa itp.) oraz przy jego legowisku powinniśmy rozłożyć psu dywanik
• zależenie się zwierzęcia, zwierzę musi mieć codzienną dawkę aktywności, w zależności od możliwości musimy motywować je do podejmowania aktywności każdego dnia.

PODSUMOWANIE:

Współpraca z lekarzem prowadzącym oraz zoofizjoterapeutą, szczupła masa ciała, prawidłowa suplementacja i dobrze rozwinięta muskulatura w znacznym stopniu odciążą chory staw, pozwalając zwierzęciu na prawidłowe funkcjonowanie wolne od bólu i dyskomfortu. Przy prawidłowo prowadzonym postępowaniu zachowawczym, sumiennym zaangażowaniu ze strony opiekuna, rutynowym kontrolą u lekarza prowadzącego oraz zoofizjoterapeuty, zwierzę może cieszyć się normalnym życiem, w wielu przypadkach także bez żadnych widocznych objawów klinicznych.

Autor:

Mgr Karolina Paździoch, zoofizjoterapeuta

Piśmiennictwo:

1. Robertson J, Mead A.: Physical Therapy and Massage for the Dog, Manson Publishing, 2013
2. Fox S.M.: Terapia multimodalna choroby zwyrodnieniowej stawów u psów, Galaktyka Sp. z o.o.,Łódź 2017.
3. Janicki A. M.: Pies-dysplazja stawów biodrowych, Galaktyka Sp. z o.o.,Łódź 2012
4. Bockstahler B., Levine D., Millis D.: Fizjoterapia Psów I Kotów, Galaktyka Sp. z o.o.,Łódź 2016
5. Gemma del Pueyo Montesinos: Fizjoterapia I rehabiliatcja w weterynarii, Edra Urban&Partner, Wrocław 2017

Zdjęcia:

Archiwum prywatne autora