Choroba zwyrodnieniowa stawów charakteryzuje się stopniowo rozwijającymi się, patologicznymi zmianami chrząstki stawowej, które objawiają się bólem i stanem zapalnym. Choroba jest przewlekła i postępująca, charakterystyczne w jej przebiegu jest tworzenie się wyrośli kostnych w chorym stawie (osteofitów). Najczęściej dotyczy stawów biodrowych, ramiennych, łokciowych i kolanowych, ale może objąć każdy staw oraz kręgosłupa.

Narażone na chorobę zwyrodnieniową stawów jest ponad 90% populacji psów i kotów w wieku średnim i starszym. Może jednak dotyczyć ona zwierząt w każdym wieku, każdej rasy, wielkości i płci. Najczęściej zdiagnozowana jest u psów: starszych, w średnim wieku, ras dużych i olbrzymich oraz zwierząt cierpiących na otyłość. W przypadku otyłości niezależnie od wielkości i rasy, stawy są nadmiernie obciążone, sprzyja to tym samym powstawaniu licznych zwyrodnień.

W badaniu klinicznym pacjenta z chorobą zwyrodnieniową stwierdza się, w zależności od zaawansowania choroby:

• ból, widoczne powiększenie stawu , często wyraźnie ciepło wyczuwalne w dotyku
• ograniczony zakres ruchu, widoczną sztywność stawu oraz dyskomfort ze strony zwierzęcia przy próbie poruszania.

Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów zawsze powinno zacząć się od konsultacji z lekarzem specjalistą ortopedą, który wykona odpowiednie badania diagnostyczne i obrazowe oraz zadecyduje o dalszym postępowaniu . Wiele czynników wpływa na dalszą terapie, są to m.in. wiek zwierzęcia, kondycja, wielkość oraz stopień zaawansowania zmian zwyrodnieniowych.

Warto obserwować swojego pupila czy nie wykazuję on oznak bólowych, mogących świadczyć o rozpoczynającej się chorobie zwyrodnieniowej stawów . Nie każde zwierzę manifestuje ból, dużo osobników uczy się z nim żyć i go ukrywać dlatego trzeba być czujnym. Zgodnie z trzystopniową skalą nasilenia według materiałów lek. Wet. Zofii Fraś, ból u zwierząt możemy podzielić na:

Ból łagodny

• często tolerowany przez zwierzę
• przebiegający bez zmian behawioralnych
• wykazujący reakcję na dotyk bolącego miejsca – często może być ona bardzo subtelna np:  napięcie tkanek, czy zamknięcie oczu. Zdarzają się również nadmierne reakcje kiedy zwierzę od razu próbuje kąsać.

Ból umiarkowany

• przebiegający z widocznymi zmianami behawioralnymi – zwierzę zmienia swoje rytuały, przestaje wskakiwać na kanapę lub zanim na nią wskoczy podejmuje kilka prób. Nie chce jeździć samochodem chociaż wcześniej to uwielbiało (konieczność wskoczenia do bagażnika lub na tylną kanapę może wywoływać ból), na spacerze jest bardzo „grzeczne” idzie spokojnie z właścicielem, chociaż wcześniej uwielbiało dzikie galopady. Chodzi po domu, dyszy lub nie chce się położyć.
• brak apetytu i nadmierne picie wody
• zmniejszenie lub zmiana aktywności, zwierzę unika czynności, które kiedyś bardzo lubiło: zabawa z opiekunem lub innymi psami, bieganie, skoki
• zmiana przyjmowanej postawy – podkulony ogon, głowa nisko opuszczona
• zmiana sposobu poruszania się
• wyraźna reakcja na dotyk bolącego miejsca

Ból silny

• ból nie do zniesienia
• wokalizacja – często przy podnoszeniu się z leżenia lub zmianie pozycji
• gwałtowne ruchy
• ból może być tak silny, że paraliżuje zwierzę – w obronie przed bólem zwierzę stara się nie poruszać

Z zasady przyjmuje się, że wszelkie zmiany zachowania zwierzęcia mogą być następstwem bólu. Często u starszych zwierząt z zaawansowaną i rozsianą chorobą zwyrodnieniową trudno jest określić główny problem, czyli który staw boli najbardziej. Najbardziej miarodajnym wskaźnikiem jest poprawa stanu pacjenta po podaniu leków przeciwbólowych, widoczny wzrost aktywności, powrót do dawno zaniechanych zachowań.

W pierwszej kolejności większość pacjentów wymaga stosowania leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Kolejną ważną rolę w postępowaniu z chorobą zwyrodnieniową stawów odgrywa rehabilitacja. Jest ona nieodłączną częścią przy leczeniu tej jednostki chorobowej, uzupełnia działania medyczne, przynosi zazwyczaj zdecydowaną i widoczną poprawę komfortu życia psa. W zależności od tego co jest dominującym problemem pacjenta:  ból, sztywność stawu czy ograniczenie ruchomości, należy wprowadzić określone działania. Zaliczają się do nich: zabiegi fizykalne, praca manualna, ćwiczenia . Najlepsze i najszybsze efekty zapewnia kompleksowa terapia, a o jej wyborze powinien decydować zoofizjoterapeuta po wykonaniu wywiadu i badania.

Działania przeciwbólowe są kluczowymi działaniami w leczeniu zwyrodnieniowej choroby stawów , ponieważ często towarzyszy jej tzw. błędne koło bólu.

Ból powoduje ograniczenie aktywności fizycznej, zwierzę oszczędza bolący staw. Prowadzi to do: ograniczenia ruchu w stawie, zmniejszenia masy mięśniowej obudowującej staw, sztywnienia stawów,  przykurczu mięśni oraz torebki stawowej. To z koleji prowadzi do zwiększonego obciążenia stawów i spotęgowania dolegliwości bólowych.

W kolejnej części artykułu opiszemy jakie zabiegi rehabilitacyjne są stosowane w leczeniu choroby zwyrodnieniowej i co jeszcze można zrobić aby ulżyć czworonogom.

Artykuł powstał we współpracy z zoofizjoterapeutką Karoliną Paździoch