Skręt i rozszerzenie żołądka u psów: Kompleksowy przewodnik

Skręt i rozszerzenie żołądka (GDV – Gastric Dilatation and Volvulus) to jedno z najgroźniejszych i najbardziej podstępnych schorzeń, jakie mogą dotknąć psa. Choć może wydawać się, że to tylko problem związany z trawieniem, w rzeczywistości jest to stan zagrażający życiu, który wymaga natychmiastowej interwencji weterynaryjnej. Choroba ta najczęściej dotyka psów ras dużych i olbrzymich, ale może wystąpić także u mniejszych czworonogów. W tym artykule omówimy, jakie są przyczyny skrętu żołądka, jakie objawy powinny zaniepokoić opiekuna oraz jak można zapobiegać tej groźnej przypadłości.

Rozpoznanie skrętu i rozszerzenia żołądka u psów

Objawy skrętu żołądka u psów

Psy z rozszerzeniem i skrętem żołądka najczęściej trafiają do weterynarza z powodu nieproduktywnych odruchów wymiotnych, mdłości, nadmiernego ślinienia się i powiększonego obrysu brzucha. W tych przypadkach obserwuje się postępujące powiększanie przedniej części brzucha oraz nasilony wypuk bębenkowy w tym obszarze. Często towarzyszy temu niepokój. W miarę pogłębiania się rozszerzenia żołądka, psy stają się coraz słabsze, przyjmują pozycję leżącą na boku, a liczba ich oddechów wzrasta.

U psów z rozszerzeniem i skrętem żołądka często stwierdza się słabo wyczuwalne tętno na tętnicach obwodowych, bladość błon śluzowych, wydłużony czas włośniczkowy, przyspieszoną akcję serca oraz zwiększoną liczbę oddechów. Podczas badania palpacyjnego jamy brzusznej rzadko obserwuje się objawy bólowe.

Rozpoznawanie skrętu żołądka u psów: kiedy wezwać weterynarza

Pacjenci z objawami sugerującymi rozszerzenie i skręt żołądka powinni natychmiast zostać przewiezieni do gabinetu weterynaryjnego i jak najszybciej zbadani przez lekarza. Właściciele powinni jednocześnie podpisać zgodę na wstępne zabiegi stabilizujące i diagnostykę. Należy pamiętać, że choć typowymi pacjentami są psy w średnim wieku, należące do dużych i olbrzymich ras o głębokich klatkach piersiowych, choroba ta może wystąpić u psów wszystkich ras w wieku od 10 miesięcy do 14 lat, a nawet u kotów.

Etap rozszerzenia i skrętu żołądka

Co oznacza skręt żołądka u psa?

Żołądek obraca się zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Odźwiernik przemieszcza się z prawej strony w kierunku linii środkowej brzucha, przechodzi ponad dnem i trzonem żołądka, a następnie kieruje się ku lewej ścianie jamy brzusznej, w okolice dolnego zwieracza przełyku. W tym samym czasie dno żołądka przesuwa się w dół, w stronę prawej ściany jamy brzusznej. W efekcie odźwiernik znajduje się w pozycji grzbietowej po lewej stronie. Sieć, która jest przyczepiona do krzywizny większej żołądka, po skręcie żołądka pokrywa ten narząd.

Co jest pierwsze – rozszerzenie czy skręt?

Do tej pory nie wyjaśniono, czy najpierw dochodzi do skrętu, czy do rozszerzenia żołądka. Jednym z argumentów za pierwotnym wystąpieniem skrętu jest fakt, że u niektórych psów stwierdza się skręt bez współistniejącego rozszerzenia żołądka. Badania wykazały, że u zwierząt z rozszerzeniem i skrętem żołądka więzadła wątrobowo-żołądkowe są znacznie dłuższe niż u zdrowych psów. Wydłużenie tych więzadeł sprzyja rotacji żołądka, co przemawia za hipotezą, że to skręt, a nie rozszerzenie żołądka, może być zjawiskiem pierwotnym. Skręt żołądka powoduje utratę drożności dolnego zwieracza przełyku i odźwiernika, co sprawia, że procesy fermentacji treści pokarmowej stają się przyczyną rozszerzenia żołądka.

Z drugiej strony, rozszerzenie żołądka stwierdzano u psów bez współistniejącego skrętu, a także u pacjentów po zabiegu gastropeksji. W takich przypadkach główną przyczyną rozszerzenia żołądka jest aerofagia. Wzrost ciśnienia wewnątrzżołądkowego powoduje dociśnięcie dolnego zwieracza przełyku do przepony, co utrudnia jego otwieranie. Dalsze rozszerzanie żołądka jest wynikiem postępującej fermentacji bakteryjnej. W trakcie tego procesu więzadła wątrobowo-żołądkowe rozciągają się, co może prowadzić do rotacji rozszerzonego żołądka.

Ostre rozszerzenie i skręt żołądka u psów

Rozszerzenie i skręt żołądka to poważna, zagrażająca życiu choroba, która wymaga natychmiastowego leczenia zachowawczego, często połączonego z interwencją chirurgiczną oraz intensywną opieką pooperacyjną. Śmiertelność w tych przypadkach wynosi od 6 do 16%. W związku z tym opracowano ujednolicone schematy postępowania terapeutycznego dla ostrego rozszerzenia i skrętu żołądka.

Leczenie skrętu i rozszerzenia żołądka u psów

Jak leczyć skręt żołądka u psa?

Pierwszym poważnym problemem, z którym muszą zmierzyć się lekarze weterynarii, jest wstrząs. Dlatego konieczne jest założenie dojścia do żyły odpromieniowej, przez które podaje się zwierzęciu w dużych dawkach płyny infuzyjne. Tą samą drogą podawane są również leki przeciwbólowe i antybiotyki. Po nawodnieniu poprawia się przepływ krwi do tkanek, wzrasta ciśnienie krwi, a nerki zaczynają usuwać toksyny z organizmu.

Drugim kluczowym zabiegiem ratującym życie jest dekompresja rozszerzonego żołądka, czyli upuszczenie gazów. Po szybkim antyseptycznym przygotowaniu miejsca wkłucia na boku ściany jamy brzusznej, do żołądka wprowadzany jest zgłębnik, przez który odprowadza się powietrze. Dzięki temu zmniejsza się napięcie ściany żołądka i poprawia przepływ krwi w organizmie.

Operacja skrętu żołądka u psów

Zabieg chirurgiczny należy przeprowadzić jak najszybciej, ale zawsze po farmakologicznym ustabilizowaniu pacjenta.15 Opóźnienie w przeprowadzeniu operacji zwiększa ryzyko obrzęku, martwicy oraz zastoju żylnego ściany żołądka, zwłaszcza gdy żołądek uległ skręceniu o 360°. Zwlekanie z zabiegiem może również sprzyjać rozwojowi arytmii. Większość psów, u których występują zaburzenia rytmu serca, ujawnia je w ciągu 36 godzin po epizodzie rozszerzenia żołądka.

Celem interwencji chirurgicznej jest odkręcenie żołądka, ocena stanu jego ściany, ocena śledziony pod kątem urazów niedokrwiennych oraz przeprowadzenie gastropeksji, czyli przyszycia ściany żołądka do ściany jamy brzusznej.

Zapobieganie skrętowi żołądka u psów

Jak zapobiegać skrętowi żołądka

Wystąpieniu skrętu żołądka u psa można zapobiegać poprzez prewencyjną gastropeksję. Zabieg ten zaleca się u psów, u których ryzyko tej choroby jest wysokie. Można go przeprowadzić jednocześnie z rutynową kastracją lub sterylizacją, zazwyczaj w wieku około 7-8 miesięcy. Prewencyjna gastropeksja nie wpływa negatywnie na motorykę żołądka i może być wykonana również laparoskopowo.24

Zaleca się karmienie psa 2-3 razy dziennie oraz unikanie aktywności fizycznej przez co najmniej godzinę po jedzeniu.

Rozszerzenie żołądka u psów

Przyczyny rozszerzenia żołądka u psów

Mimo że ostre rozszerzenie i skręt żołądka są znane w medycynie weterynaryjnej od wielu lat, dokładna przyczyna tego zjawiska wciąż nie została w pełni wyjaśniona. Ustalono jednak kilka czynników ryzyka:

• Czynniki żołądkowe: Potencjalne czynniki ryzyka obejmują zwiększone stężenie gastryny, zmniejszoną motorykę żołądka oraz opóźnione opróżnianie żołądka. Ich wpływ nie został jednak dostatecznie udowodniony
• Nawyki żywieniowe: Niewłaściwa dieta, jednorazowe spożywanie dużych ilości pokarmu, niska częstotliwość karmienia (jeden posiłek dziennie), nawyk szybkiego jedzenia, stres lub aktywność fizyczna bezpośrednio po jedzeniu.
• Charakterystyka psa i jego cechy fizyczne: Psy dużych ras, z wysokim stosunkiem głębokości do szerokości klatki piersiowej, zwierzęta z niedowagą oraz starsze są bardziej narażone na ostre rozszerzenie żołądka. Ciekawe jest, że badania wykazały, iż psy o radosnym usposobieniu mogą rzadziej cierpieć na tę dolegliwość.
• Usunięcie śledziony: Istnieją przypadki, w których po usunięciu powiększonej śledziony u psa dochodziło do rozszerzenia i skrętu żołądka. Jednak nie udało się jednoznacznie udowodnić, że splenektomia jest rzeczywistym czynnikiem ryzyka tej choroby.

Rokowania i powikłania skrętu żołądka

Rokowania skrętu żołądka u psów

Jeżeli objawy rozszerzenia i skrętu żołądka utrzymują się u psa przez ponad pięć godzin, jest to uznawane za zły wskaźnik prognostyczny. Istnieje także zależność między stopniem zaawansowania objawów klinicznych przy pierwszym badaniu a prawdopodobieństwem przeżycia. Na ogół psy, które podczas pierwszej wizyty są przytomne i ożywione, mają lepsze rokowania niż te, które nie są w stanie się poruszać. Wykazano, że psy leżące na boku mają 4,4 razy wyższe ryzyko śmierci niż psy chodzące. Ryzyko śmierci u psów w śpiączce jest większe 36 razy, a u osobników wykazujących osłabienie – trzy razy.

Powikłania rozszerzenia i skrętu żołądka

Po zabiegu należy monitorować pacjenta w celu wykrycia ewentualnych zaburzeń rytmu serca, zespołu rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego, spadku ciśnienia oraz zapalenia otrzewnej. Wszystkie te powikłania pozabiegowe wynikają z patofizjologii rozszerzenia i skrętu żołądka.

Piśmiennictwo

1. Goodrich Z.J., Powell L.L., Hulting K.J.: Assessment of two methods of gastric decompression for the initial management of gastric dilatation-volvulus. Journal of Small Animal Practice, 2013, 54 (2).

2. Hall JA, Twedt DC, Curtis CR. Relationship of plasma gastrin immunoreactivity and gastroesophageal sphincter pressure in clinically normal dogs and in dogs with previous gastric dilatation-volvulus. Am J Vet Res 1989;50:1228-1232.
3. Wingfield WE. Acute gastric dilatation-volvulus. Vet Clin North Am Small Anim Pract 1981;11:147-155.
4. Matthiesen DT. The gastric dilatation-volvulus complex: medical and surgical considerations. J Am Anim Hosp Assoc 1983;19:925-932.
5. Matthiesen DT. Pathophysiology of gastric dilatation volvulus In: Bojrab MJ, ed. Disease mechanisms in small animal surgery. 2nd ed. Philadelphia, Pa.: Lea & Febiger, 1993;220-231.
6. Glickman LT, Glickman NW, Perez CM, et al. Analysis of risk factors for gastric dilatation and dilatation-volvulus in dogs. J Am Vet Med Assoc 1994;204:1465-1471.
7. Glickman LT, Glickman NW, Schellenberg DB, et al. Non-dietary risk factors for gastric dilatation-volvulus in large and giant breed dogs. J Am Vet Med Assoc 2000;217:1492-1499.
8. Glickman LT, Glickman NW, Schellenberg DB, et al. Incidence of and breed-related risk factors for gastric dilatation-volvulus in dogs. J Am Vet Med Assoc 2000;216:40-45.
9. Glickman LT, Glickman NW, Schellenberg DB, et al. Multiple risk factors for the gastric dilatation-volvulus syndrome in dogs: a practitioner/owner case-control study. J Am Anim Hosp Assoc 1997;33:197-204.
10. Mackenzie G, Barnhart M, Kennedy S, et al. A retrospective study of factors influencing survival following surgery for gastric dilatation-volvulus syndrome in 306 dogs. J Am Anim Hosp Assoc 2010;46:97-102.
11. Beck JJ, Staatz AJ, Pelsue DH, et al. Risk factors associated with short-term outcome and development of perioperative complications in dogs undergoing surgery because of gastric dilatation-volvulus: 166 cases (1992-2003). J Am Vet Med Assoc 2006;229:1934-1939.
12. Glickman LT, Lantz GC, Schellenberg DB, et al. A prospective study of survival and recurrence following the acute gastric dilatation-volvulus syndrome in 136 dogs. J Am Anim Hosp Assoc 1998;34:253-259.
13. Rawlings CA. Laparoscopic-assisted gastropexy. J Am Anim Hosp Assoc 2002;38:15-19.