Spis treści
Wścieklizna u psa – czy zawsze jest śmiertelna?
Wścieklizna to wirusowa choroba przenoszona przez ślinę, która dla psów bywa zwykle śmiertelna. Zarażony pies stanowi również niebezpieczeństwo dla ludzi.
Wścieklizna u psa
Wścieklizna u psów to niemal zawsze śmiertelna choroba, gdy pojawią się jej objawy. Zwykle narażone są na nią psy przebywające w okolicy, w której istnieje ryzyko kontaktu z dzikimi zwierzętami, a także tam, gdzie stwierdzono rozprzestrzenianie się wirusa. W Polsce głównym roznosicielem jest lis rudy.
Pierwsze objawy mogą pojawić się po 21. dniach, ale nie jest to sztywna reguła – u niektórych psów mogą wystąpić już po 10. dniach.
Chociaż wściekliznę najczęściej kojarzymy z agresją i pianą z pyska – co faktycznie jest prawdą – to w rzeczywistości jest to bardzo ciężka choroba, której początkowe objawy są inne. Dopiero z czasem u psa zaczynają występować objawy porażeniowe.
Wścieklizna to jedna z najgroźniejszych chorób odzwierzęcych, mogących zostać przeniesionych m.in. przez psa na człowieka. Dlatego tak ważne jest regularne szczepienie psów – brak szczepienia nie tylko naraża życie, ale również grozi opiekunowi wysoką karą grzywny.
Objawy wścieklizny u psa
Nie każde pogryzienie psa przez inne zarażone zwierzę oznacza od razu zarażenie wścieklizną. W rzeczywistości podatność na zakażenie zależy od indywidualnej siły układu immunologicznego. W niektórych przypadkach pogryzione psy nie wykazują żadnych objawów.
Jednak brak objawów nie oznacza, że ryzyko minęło! Wirus wścieklizny może rozwijać się w ukryciu przez tygodnie, a nawet miesiące. Dlatego każde pogryzienie – szczególnie przez dzikie lub nieznane zwierzę – powinno być natychmiast skonsultowane z weterynarzem.
Szybka interwencja, odpowiednie leczenie lub podanie przypominającej dawki szczepionki może uratować życie psa.
Objawy wścieklizny zwykle pojawiają się w ciągu kilku tygodni od ugryzienia. Podręcznikowo podaje się, że jest to około 21 dni, jednak w niektórych przypadkach mogą wystąpić nawet po 6–12. miesiącach. Wpływ na czas wystąpienia objawów ma nie tylko odporność psa, ale także miejsce ugryzienia i ilość wirusa, która dostała się do organizmu.
Katalog objawów wścieklizny u psów jest dosyć szeroki. Jednak ich wystąpienie zależy w dużej mierze od stadium choroby, w którym znajduje się pies:
- Agresja
- Ataksja
- Nerwowość
- Anoreksja
- Ospałość
- Ślinienie się
- Utrudnione połykanie
- Kulawizna
- Porażenie kończyn miedniczych
- Porażenie mięśni żuchwy
- Utrudniona wokalizacja
- Przeczulica
- Padaczka
- Podwyższona ciepłota ciała
Przebieg wścieklizny
Wystąpienie opisanych objawów zależy przede wszystkim od postaci wścieklizny, na którą zapadł pies: szałowej lub porażeniowej.
Faza zwiastunowa (2-3 dni) – na początku choroby dochodzi do wyraźnych zmian w zachowaniu psa. Zwierzęta z natury ufne nagle stają się nieufne i lękliwe, a psy dotąd ostrożne mogą wykazywać nadmierną przyjazność lub pobudzenie. Oprócz zmian emocjonalnych mogą wystąpić objawy fizyczne, takie jak gorączka, biegunka, wymioty czy rozszerzone źrenice. Pies może też sprawiać wrażenie apatycznego lub przeciwnie – nadmiernie pobudzonego, co często jest pierwszym sygnałem alarmowym dla opiekuna.
Faza szałowa (ok. 7 dni) – w tym etapie choroba wkracza na wyższy poziom agresji i niepokoju. Pies staje się nadmiernie wrażliwy na bodźce: reaguje gwałtownie na dźwięki, światło, a nawet dotyk. Często pojawia się ślinotok, trudności z połykaniem (dysfagia) oraz spaczony apetyt – zwierzę może próbować gryźć niejadalne przedmioty. Charakterystyczne jest też unikanie światła (światłowstręt) oraz wodowstręt, który związany jest z trudnościami w połykaniu.
Faza porażeniowa ( 1-10 dni) – w ostatniej fazie objawy neurologiczne są dominujące. Dochodzi do porażenia mięśni krtani, co sprawia, że pies wydaje nietypowe, chrapliwe lub zachrypnięte dźwięki. Może mieć problemy z oddychaniem, łatwo się krztusić i toczyć pianę z pyska. Często obserwuje się też opadnięcie żuchwy spowodowane paraliżem mięśni twarzy. W miarę postępu choroby rozwijają się drgawki, napady padaczkowe i porażenie mięśni odpowiedzialnych za oddychanie, co ostatecznie prowadzi do śmierci zwierzęcia.
Gdy doszło u psa do rozwoju wścieklizny porażeniowej, to zaraz po wystąpieniu pierwszych zwiastunów choroby następuje szybkie przejście do fazy trzeciej, po której następuje zgon psa.
Wścieklizna jest niemal zawsze śmiertelna po wystąpieniu objawów, dlatego szybka reakcja i odpowiednie działania profilaktyczne (szczepienia!) są kluczowe dla ochrony życia psa.
Przyczyny wścieklizny u psa
Wściekliznę wywołuje wirus należący do rodziny Rhabdoviridae, a dokładniej do rodzaju Lyssavirus. W ramach tego rodzaju naukowcy zidentyfikowali już 12 różnych gatunków wirusów. Co ciekawe, Lyssavirus został dodatkowo podzielony na dwie główne grupy filogenetyczne — i to właśnie w filogrupie 1 znajduje się klasyczny wirus odpowiedzialny za wściekliznę.
Jeśli chodzi o sam wirus wścieklizny, wyróżnia się aż 7 różnych serotypów, które występują w różnych częściach świata. To właśnie serotyp 1 jest odpowiedzialny za zakażenia wśród psów i jest najczęściej związany z klasyczną postacią choroby, jaką znamy.
Ponieważ wirus przenosi się przede wszystkim przez ślinę, to głównym źródłem zarażenia są pogryzienia. Po wniknięciu do ciała wirus przesuwa się drogami nerwowymi aż do rdzenia i mózgu.
Istnieje również możliwość, że do zarażenia może dojść poprzez zjedzenie przez psa zakażonych tkanek innego zwierzęcia, a także przez łożysko w łonie matki.
Jak diagnozuje się wściekliznę?
Rozpoznanie wścieklizny polega na wykluczeniu innych chorób na podstawie wywiadu i objawów klinicznych. Diagnoza jest mimo wszystko trudna do postawienia, zwłaszcza w przypadku tzw. wścieklizny cichej, która u psów występuje stosunkowo często.
Obecnie brak jest metod pozwalających na przyżyciowe rozpoznanie wścieklizny. Przy podejrzeniu choroby należy odizolować psa na 10 dni w klatce, a w przypadku jego śmierci – przetransportować zwłoki do Zakładu Higieny Weterynaryjnej. Pośmiertne potwierdzenie wścieklizny możliwe jest poprzez badanie mózgu.
W rozpoznaniu różnicowym należy jednak wziąć pod uwagę także inne choroby, takie jak wścieklizna rzekoma (choroba Aujeszkyego), nosówka czy kleszczowe zapalenie mózgu.
Czy wściekliznę da się wyleczyć?
Wścieklizna to choroba zwalczana z urzędu, której nie wolno leczyć. Jeżeli u psa wystąpiły objawy, to zwierzę należy odizolować na 10 dni bądź lekarz weterynarii może zdecydować o natychmiastowej eutanazji. W niektórych źródłach wskazywane jest odizolowanie psa nawet na 3 miesiące, ponieważ istnieje możliwość wystąpienia „nietypowej wścieklizny”, której przebieg podkliniczny trwa nawet 3 miesiące i dłużej.
Profilaktyka i szczepienia
Zgodnie z Ustawą o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt każdy pies, który ukończył 3. miesiąc życia musi zostać zaszczepiony przeciw wściekliźnie w ciągu 30 dni. Kolejne szczepienia wykonuje się obowiązkowo co rok.
FAQ
Czy pies może zarazić człowieka wścieklizną?
Jeżeli pies z objawami wścieklizny pogryzł człowieka, to istnieje możliwość zarażenia wścieklizną. Gdy w ciągu 10-dniowej obserwacji zwierzę padnie, to należy przyjąć, że człowiek został zarażony. W leczeniu ludzi stosuje się metodę wprowadzania człowieka w stan śpiączki lub hipotermii i podawania leków przeciwwirusowych.
Czy szczepienie psa na wściekliznę jest obowiązkowe?
W Polsce każdy pies do 30. dni od ukończenia 3. miesiąca życia musi być zaszczepiony przeciw wściekliźnie. Szczepienie na wściekliznę jest obowiązkowe dla wszystkich psów, a właściciele uchylający się od tego obowiązku podlegają karze grzywny (art. 85.1 ust. 1a, pkt. 1) do 5. tysięcy złotych.
Bibliografia
T. Frymus, Choroby zakaźne psów, Wyd. SI-MA, Warszawa 1999.
R. Ruiz de Gopegui Fernandez, Choroby zakaźne psów, Wyd. Edra Urban&Partner, Wrocław 2017
